Hypochondrie (ziektevrees)

Letterlijk vertaald betekent hypochondrie ziektevrees.  Bang om ziek te worden en/of een ziekte te hebben of te krijgen. In het vakgebied spreekt men van ziektestoornis.

Hoe herken je ziektevrees of een ziektestoornis?

Volgens de DSM-5, 2013 (p. 445) worden volgende kenmerken aangegeven:

• Het voortdurend bezig zijn met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte.
• Lichamelijk klachten zijn niet aanwezig, of, als dit wel het geval is, slechts in lichte mate.
• Als er wel een lichamelijk aandoening aanwezig is of een hoog risico om een lichamelijke aandoening te ontwikkelen (zoals wanneer een ziekte veel in de familie voorkomt), is het in gedachten ermee bezig zijn uitgesproken en buiten proporties.
• Er is een hoge mate van angst over de gezondheid, en je bent snel verontrust over de eigen gezondheidstoestand.
• Je controleert herhaaldelijk je lichaam op tekenen van ziekte.
• Ofwel vermijdt je doktersafspraken en ziekenhuizen (uit angst een bevestiging te krijgen een ziekte te hebben of geconfronteerd te worden met 'ziekte'. (= zorgmijdende type)
• Ofwel -bij de minste lichamelijke signalen (klachten)- maak je meteen een doktersafspraak. (zorgzoekende type).

Verdere bijkomende kenmerken:

• Je vraagt regelmatig 'geruststelling' bij een ander.
• Je hebt de neiging om op 'Google' alles op te zoeken in verband met bepaalde klachten of symptomen die je heb, of ervaart.
• Bij onzekerheid of twijfel consulteer je verschillende artsen.
• Dikwijls ben je ontevreden met de nodige aandacht en/of zorg van een arts of hulpverlener.
• Je hebt dikwijls het gevoel (het gedacht) dat je niet serieus wordt genomen.
• Bij het lezen in de krant, of berichten op TV, of het horen vertellen van anderen over bepaalde ziekten of klachten en/of symptomen, ben je snel geneigd hierover te gaan piekeren.
• Je piekerd dikwijls over het hebben of kunnen ziek worden of een ziekte te kunnen krijgen.
• Je let op je voeding. Je probeert zo gezond mogelijk te eten en te drinken.

Gevolgen van ziektevrees

Ziektevrees kan ernstige beperkingen in het dagelijks leven als gevolg hebben. Zoals: binnen het gezin, je relaties, je sociale contacten en je werk (of school). Mensen om je heen beoordelen je dikwijls verkeerd en/of nemen je niet ernstig: ze vinden je een zeur, een aansteller en klager. De angst én voortdurende bezorgheid beperken en belemmeren je functioneren. Stress en voortdurende spanning lokken dan weer lichamelijke klachten uit, die dan weer een bevestiging zijn 'zie je wel!'. Moeheid, somberheid, lusteloosheid  en jezelf steeds meer isoleren, maken dat je depressief wordt.                        Een vicieuze cirkel waaruit je denkt niet meer uit te komen.

Ziektevrees en andere angststoornissen

Er dient een duidelijk onderscheid gemaakt te worden tussen hypochondrisch reageren bij bepaalde andere angststoornis en hypochondrie.

Bij paniekstoornis gaat het meestal om:
- hartklachten (t.g.v. hartkloppingen en een drukkend gevoel op de borst);
- hersenbloeding of kanker (t.g.v. duizeligheid en/of vreemde ijle gevoelens in het hoofd);
- buik of maagziekte of kanker (t.g.v. misselijkheid met soms braken);
- verlamming of zenuwziekte (t.g.v. vreemde tintelingen of verdovende gevoelens in de benen of elders). Als je je zorgen maakt over de typische lichamelijke klachten bij een paniekaanval (zoals hierboven genoemd), dan is dat geen ziektevrees.

Bij een dwangstoornis (OCS) kunnen er dwanggedachten zijn die betrekking hebben op een angst om besmet te worden, vergiftigd te worden door bepaalde stoffen (asbest, verf, gevaarlijke sproeistoffen of insecticiden). Er is een duidelijk verschil tussen dwanggedachten en hypochondrische gedachten.          Ze lijken weliswaar op elkaar. Bovendien gaan dwanggedachten meestal met allerlei dwanghandelingen en rituelen gepaard, die ook dikwijls niet in relatie staan met een ziekte. Bijvoorbeeld: tikrituelen, afkloprituelen, telrituelen of in gedachten bepaalde woorden gebruiken.

Bij een gegeneraliseerde angststoornis staat het piekeren op de voorgrond. Hypochondrisch zorgdenken is ook een vorm van piekeren. Het verschil is echter dat bij hypochondrisch piekeren het altijd over een 'ziekte' gaat, terwijl bij een gegeneraliseerd angst het over alles en nog wat gaat (dus ook over catastrofale gebeurtenissen, ongelukken enz.)

Tijdens een intakegesprek zal de therapeut samen met je duidelijk krijgen of het wel of niet ziektevrees is.

Kun je er iets aan doen?

Ja.  Weliswaar rekening houdend dat je een zekere alertheid voor bepaalde klachten zal bijven houden. Je bent nu eenmaal een zorgtype. Maar je kunt leren er 'anders' mee om te gaan zodat je er geen last (of angst) meer van hebt.  Er zijn specifieke oefeningen ontwikkeld om hieraan te werken.