Hyperventilatie

Van hyperventilatie naar paniekstoornis

De afgelopen tachtig jaar heeft het fenomeen hyperventileren een wetenschappelijke toetsing ondergaan.  Deze toetsing was nodig, mede gezien er vandaag nog steeds heel wat misverstanden over dit fenomeen bestaan. Hyperventileren is geen aandoening, geen ziekte. Het is enkel een symptoom, een verschijnsel bij o.a. een paniekaanval.  In het vakgebied wordt de term hyperventileren zelfs niet meer gebruikt. En...alles wat je hierover op Google leest is foutieve informatie.

Hyperventilatie syndroom (HVS)

Vandaag nog spreekt men dikwijls van hyperventileren. Hyperventileren is snel en kort achter elkaar ademen. Omdat de meeste paniekaanvallen met hyperventileren gepaard kunnen gaan, heeft men dit vroeger hyperventileren genoemd of het hyperventilatiesyndroom.

Het concept 'hyperventilatiesyndroom' werd voor het eerst in 1937 gebruikt. Later in 1975 waaide deze term over naar Europa.  Een 'syndroom' is een verzameling van symptomen (verschijnselen). Men ging er dus vanuit dat hyperventileren een aandoening was. Men had hiervoor zelfs een test ontwikkeld, namelijk de 'hyperventilatie provocatie test' (HVPT). 

Ten spijt worden zowel het begrip 'hyperventilatiesyndroom' (HVS) als ook HVPT nog steeds ten onrechte gebruikt. 

Hyperventilatie als 'symptoom'

In de jaren midden tachtig werd intensief onderzoek gedaan met betrekking tot hyperventilatie. Hieruit werd vastgesteld dat hyperventileren geen aparte aandoening is.

Hyperventileren is geen ziekte of aandoening. Hyperventileren is een verschijnsel (een symptoom) dat bij een paniekaanval kan optreden. Niet iedere paniekpatiënt hyperventileert. Bij dit hyperventileren zou er sprake zijn van een tekort aan CO2 (koolzuur, hetgeen je dus uitademt). Vandaar het advies van het 'plastiekzakje'.

Hypocapnie versus hypercapnie

Hypocapnie betekent: een tekort aan CO2. Hypercapnie betekent: een teveel aan CO2.  Reeds in de midden jaren tachtig werd vastgesteld dat er bij hyperventileren of beter bij een paniekstoornis sprake is van een TEVEEL aan CO2. Op infosites op internet lezen we vandaag nog steeds dat er bij hyperventileren een tekort zou zijn aan CO2. Het tegendeel is dus waar. Men kan zich de vraag stellen: waarom krijgen mensen die hyperventileren meestal een 'stikgevoel'? Logisch. Als je teveel CO2 inademt ga je stikken. Of een gevoel krijgen alsof je gaat stikken.

Het 'plastiekzakje'... een misverstand !

Zelfs vandaag nog wordt dikwijls een plastiekzakje aanbevolen. Niet doen ! Men kan zelfs middels een plastiekzak paniek (en hyperventileren) uitlokken. Hoe dit systeem werk wordt al tijdens de eerste sessie (de educatieve sessie) uitgelegd.

Ademhalingstherapie ?

Nog vandaag nog  steeds is bij paniekstoornis met hyperventileren het advies: 'ademhalingsoefeningen'. De vraag is dan:  gezien mensen met een paniekstoornis dikwijls hun focus (aandacht) oplettend aan de ademhaling geven, geven ze dan niet nog méér aandacht bij ademhalingsoefeningen, aan de ademhaling? Ademhalingsoefeningen bij een paniekstoornis zal weinig of zelfs geen hulp bieden.

Volgend citaat uit het 'Leerboek angststoornissen, 1995':

'Ademhalingstherapie mag geen eerste keuze zijn bij paniekstoornis... Verschillende studies waarin ademhalingstherapie in combinatie met andere (meestal cognitieve) interventies werd bestudeerd, resteren er weinig aanwijzingen dat ademhalingstherapie op zichzelf meer effectief is dan placebo. Hoogstens werden er niet-overtuigende resultaten geboekt'.                                                                                                                                      (Salkovski c.s. 1986; De Ruiter c.s. 1989; Grossman c.s. 1985, p.216)