Verzameldwang of verzamelstoornis

Verzamel 'woede' op TV

Soms zien we een TV programma's met als titel 'verzamelwoede'. Een wat bizarre benoeming voor een zeer ernstig dwangprobleem. De wijze waarop men deze problematiek op TV afschildert roept bij velen het idee op: 'die is gek...' Op deze manier wordt verzameldwang in een verkeerd daglicht gesteld.

Mensen met een verzameldwang  verzamelen  'alles'.  In volksterm zegt men wel eens: hij/zij is een verwoed postzegelverzamelaar, poppenverzamelaar, prentkaartenverzamelaar. Vandaar mogelijk de term 'verzamelwoede'. Echter, iemand die enkel één bepaald voorwerp verzameld (postzegels/prentkaarten) kan men als 'verzamelaar' beschouwen (als hobby) en is heeft geen verzamelstoornis.

Verzameldwang typeert zich doordat men een onophoudelijke moeite heeft om bezittingen weg te gooien, ongeacht hun waarde of benodigde bruikbaarheid. Wegdoen van deze voorwerpen en/of bezittingen zou veel spanning, soms zelfs angst oproepen. Dit onophoudelijk verzamelen leidt tot huiselijke overlast.

TV-programma's waarin men een échte verzamelstoornis opvolgd én men dan het hele huis  -samen met de betrokkene-   volledig leeghaald en opruimd, is enkel TV sensatie. Hiermee is het probleem van de verzamelstoornis niet opgelost. Zou men een half jaar later bij de betrokkene teruggaan, men zou hetzelfde weer aantreffen: chaotische rommel verdeeld over het hele huis.

Verzamelen en verwerven

Het verzamelen van allerlei onnodige voorwerpen gaat ook dikwijls gepaard met het verwerven (kopen of vinden) van allerlei onnodige voorwerpen. Het verwerven van objecten kan soms dermate overmatig zijn, dat het dikwijls tot financiële problemen kan leiden. Meestal heb je deze voorwerpen niet nodig, of je hebt er geen ruimte voor.

Het verzamelen en/of verwerven kan met een goed of redelijk realiteitsbesef gebeuren. Je weet en erkent dat het verzamen en/of verwerven een probleem voor je is. Het kost je weliswaar enorm veel moeite om het te stoppen of te doorbreken.

Het verzamelen en/of verwerven van onnodige voorwerpen kan echter ook met een gering realiteitsbesef gebeuren. Het vormt dan voor jezelf nauwelijks of geen probleem, ondanks het bewijs dat het wel een probleem is.

Verzamelstoornis versus  gewoon verzamelgedrag

Zoals het woord al aangeeft 'verzamelstoornis':  hierbij is het verzamelgedrag dermate verstoord dat alle overzicht, orde en bruikbaarheid niet meer als 'normaal' en aanvaardbaar kan worden beschouwd. Bij enkel een gewoon verzamelgedrag  -hetgeen meer mensen hebben-  verloopt het verzamelen meer georganiseerd en methodisch. Voorwerken krijgen een bepaalde vaste plek. Het is meer 'opgeruimd', terwijl bij verzamelstoornis het eerder 'chaotische rommel' is, althans zo wordt het door de omgeving gezien. Bij gewoon verzamelgedrag kan men makkelijk iets weggeven, verkopen of zelfs weggooien als het verder geen functie meer heeft. Bij een verzamelstoornis zou dit angst, spanning en onrust uitlokken.

Hoe herken je verzameldwang en het verwerven van voorwerpen?

Je verzamelt alles waarvan jij denkt dat het nog nuttig, bruikbaar en/of zinvol is, ongeacht wat anderen ervan vinden of welke waarde het heeft.

Het gaat niet enkel om het niet kunnen weggooien, maar ook om niet  te kunnen verkopen of weggeven van voorwerpen.

Volgens jou hebben de voorwerpen een belangrijk nut en esthetische waarde. Je geeft er een belangrijke sentimentele gehechtheid aan.  Je meent verantwoordelijk te zijn voor de mogelijke bestemming die de voorwerpen kunnen hebben.

Je doet je uiterste best om verspilling te voorkomen. Zelfs voedingsmiddelen, zoals kleine overschotjes bewaar je, zelfs zolang totdat ze zijn bedorven.

Kranten, tijdschriften, folders, reklameblaadjes kunnen volgens jou nog belangrijke en nuttige informatie hebben. Je bent dan bang dat deze nuttige informatie verloren raakt.

Kleding, zowel van jezelf als van je gezin, bewaar je zorgvuldig: het kan nog altijd gedragen worden. ook al passen ze niet meer of zijn ze voleldig uit de mode.

Soms bevinden zich enkele wel waardvolle voorwerpen tussen de nutteloze voorwerpen, zodanig dat de geringe waardevolle voorwerpen niet meer vindbaar zijn.

Alle beschikbare ruimten worden gebruikt zodat er na verloop van tijd géén leefbare ruimte meer is. Indien je huisgenoten hebt (partner/kinderen), dan zullen ook hun leefruimten worden gebruikt met de nodige onderlinge spanningen als gevolg. 

Gedwongen opruimen en weggooien van voorwerpen kan in hoge mate onrust, angst en somberheid uitlokken.

Perfectionisme, besluiteloosheid en twijfel zijn kenmerken die men ook zal herkennen. Je hebt moeite met het plannen en organiseren van taken. Alle aandacht gaat naar het verzamelen en zoeken van nieuwe plekken om het op te bergen.

Als gevolg van de overvolle ruimtes is het niet meer mogelijk om schoon te maken. Het vuil hoopt zich op. Het gevolg hiervan is dat je in onhygiënisch omstandigheden leeft. 

Dierverzamelstoornis gaat zo ver dat de dieren nauwelijks of zelfs niet meer worden verzorgd (voeding en veterinaire zorg) met als gevolg: ziekte, verhongering of dood). Dikwijls zijn juridische stappen noodzakelijk om voortzetting of verdere escalatie te voorkomen.

Kun je er iets aan doen?

Indien er sprake is van een goed of redelijk realiteitsbesef en je het zelf als een probleem ervaart, dan is behandeling mogelijk. Dit vraagt weliswaar professionele begeleiding met cognitieve gedragstherapie.

De andere meest bekende voorbeelden van een dwangstoornis zijn de volgende:

• Smetvrees
• Controledwang
• Morfodysfore stoornis (BDD of body dismorphic disorder)
• Trichotillomanie (haaruittrekstoornis)
• Excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)