Controledwang

Zoals het woord al aangeeft: men is voortdurend bezig met het controleren van 'alles' waarvan men denkt dat er iets mis is, fout kan gaan, niet juist is, niet op z'n plaats ligt/staat enz...

Controle en een dwangstoornis

Een dwangstoornis gaat dikwijls gepaard met controle. Dit controleren kan zowel in handelingen als ook in gedachten gebeuren.  Meestal echter uit het zich in dwanghandelingen. Deze controlerende dwanghandelingen hebben enkel één doel:  geruststelling en/of het verminderen van onbehaagelijke of soms zelfs angstige gevoelens. Niet kunnen controleren lokt daarom ook meestal zo'n onbehaaglijk of angstig gevoel uit.  Opvallend hierbij is dat het meestal om 'herhalende' handelingen gaat. Dus niet éénmaal controleren, maar meermalen (soms ritueelachtig).  Controlegedrag neemt meestal veel tijd in beslag.

De meest voorkomende controlerende dwanghandelingen zijn:

• Zijn de deuren en ramen dicht en/of gesloten...
• Stekkers en lichtschakelaars.
• Het fornuis (electrisch of gas) of andere electrische apparaten.
• Kleding controleren (vuil/vies/).
• Typfouten controleren.
• Mails controleren voor verzenden.
• Nagaan of je een ander niet iets hebt aangedaan of dat iets naars is gebeurt.
• Controleren van de post (niet iets hebben weggegooid).
• Bij het tellen of rekenen.
• Controleren of geen fouten zijn gemaakt.
• Bij het handen wassen of douchen.
• Of alles op de juiste plaats ligt of staat.

Controlegedrag komt bij de meeste vormen van dwangstoornis voor.

• Smetvrees
• Verzameldwang
• Morfodysfore stoornis (BDD of body dismorphic disorder)
• Trichotillomanie (haaruittrekstoornis)
• Excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)

Controlegedrag bij andere angststoornissen

Sommige andere angststoornissen kunnen ook met controlegedrag gepaard gaan. Deze zijn niet dwangmatig gekleurd, maar zijn eerder meer 'geruststellend' van aard.

Sociale angststoornis:  hierbij gaat het meestal om de angst iets fout of verkeerd gedaan te hebben , waardoor je in verlegenheid kan kome, of bang bent voor de kritiek er op (op- of aanmerkingen hierover). Het zijn dus vooral sociaal-gerelateerde controles.

Gegeneraliseerde angststoornis:  Hierbij gaat het dikwijls om het nemen en controleren van voorzorgsmaatregelen, dit om te voorkomen dat er iets ernstigs (catastrofaals of dramatisch)  zou kunnen gebeuren. Ook hierbij is het controlegedrag niet dwangmatig gestuurd, maar eerder vanuit een overmatige bezorgdheid.

Paniekstoornis:  Mensen met een paniekstoornis hebben de neiging hun hartslag, (aan de pols of in de nek) regelmatig te controleren. Bij onzerkerheid, laten ze zich medisch door een arts controleren. Hierbij speelt vooral de angst 'iets' te hebben of te krijgen.  Dit 'iets' hebben en/of krijgen heeft dan meestal te maken met het hart, hersenen, ademhaling of verlamming. 

Hypochondrie of ziektevrees:  Hierbij heeft controlegedrag in hoofdzaak te maken om te voorkomen een ziekte te krijgen (of te hebben).  Het controlegedrag is dan vooral gericht op het lichaam (en allerlei lichaamssignalen), op situaties of aanleidingen die je mogelijke kunnen ziek maken. Zoals: eten en drank controleren en of iets wel of niet bedorven is. Het controleren op internet:  nagaan welke symptomen een bepaalde ziekte heeft.

Emetofobie:  Hierbij gaat het vooral om te voorkomen om misselijk te worden met als gevolg overgeven. Dit controlegedrag lijkt sterk op deze van een dwangstoornis. Het verschil is dat het controlegedrag enkel één focus heeft: het risico om over te geven te voorkomen. 

Het is dus zeer belangrijk bij een diagnose om duidelijk te krijgen over welke vorm van controlegedrag het gaat én welke functie deze heeft.