Dwangstoornis en OCS

De naam van de dwangstoornis is afgeleid van twee belangrijke verschijnselen: dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies).

Dwanggedachten of obsessies zijn ongewenste, zich opdringende gedachten en/of voorstellingen die uit de persoon zelf komen, maar die hij/zij niet of nauwelijks onder controle lijkt te kunnen houden. Ze komen als het ware buiten je wil om.

Belangrijk:

Dwanggedachten mogen niet met waangedachten worden verward. Bij waangedachten is de betrokkene ervan overtuigd dat deze gedachten juist zijn. Waangedachten komen voor bij psychotische ziektebeelden. Bij dwanggedachten beseft de betrokkene dat zijn/haar gedachten eigenlijk onjuist, vreemd en opgedrongen zijn. Ze LIJKEN weliswaar juist te zijn.

Dwanghandelingen of compulsies zijn steeds terugkerende handelingen of rituelen welke worden uitgevoerd om de angst/spanning/onrustgevoelens die door de dwanggedachten worden opgeroepen, te verminderen of te neutraliseren.

Smetvrees, poetsdwang, controleren, tellen (even of oneven getallen gebruiken) zijn hiervan bekende voorbeelden. Voorts is de dwangstoornis meestal gekoppeld aan perfectionisme, versterkt verantwoordelijkheidsgevoel en voortdurende twijfels.

Vermijdingsgedrag
Als de dwanghandelingen te veel tijd in beslag nemen en/of dermate het dagelijks functioneren hinderen, is het mogelijk dat bepaalde situaties/ omstandigheden/ plaatsen vermeden worden.

Mensen met een dwangstoornis investeren zeer veel tijd in hun rituelen hetgeen vaak vermoeidheid tot zelfs uitputting als gevolg heeft. Er is dan nog nauwelijks of geen ruimte meer voor vrije tijd, relaties, hobby's enz... Bovendien betrekken ze hun directe omgeving (partner, kinderen, familie, vrienden) ook in hun dwang(systeem), stellen vaak vragen en/of eisen dat de ander ook bepaalde handelingen moet verrichten. Dit leidt vaak tot relatieproblemen of zelfs echtscheiding, waardoor de betrokkene (de dwanger) in een isolement terecht komt.

Veel mensen met dwang komen niet in de hulpverlening terecht, enerzijds omwille van hun schaamte ervoor, anderzijds omdat ze bang zijn om iets aan het probleem te doen. Dit laatste heeft vaak te maken omdat de dwang dermate 'overtuigend' lijkt dat verandering hierin veel angst oproept. Tevens zijn ze bang voor verandering. Veranderen roept enorm veel angst op, hetgeen dan ook dikwijls een belemmering is om aan het probleem iets te doen.

Wordt iemand met dwang door zijn omgeving (partner/familie) tot behandeling gedwongen, dan is de kans groot dat de behandeling niet zal slagen.

Anderzijds, wordt dwang niet behandeld, dan zal de betrokkene zijn dwangsysteem steeds vergroten en/of verleggen naar andere thema's, omstandigheden en/of situaties. Dwang is een zeer ernstige angststoornis, maar bovendien ook zeer hardnekkig hetgeen dan ook specifieke vakkundige eisen aan een behandeling stelt.

De meest bekende voorbeelden van een dangstoornis zijn de volgende:

• Smetvrees
• Controledwang
• Verzameldwang
• Morfodysfore stoornis (BDD of body dismorphic disorder)
• Trichotillomanie (haaruittrekstoornis)
• Excoriatiestoornis (huidpulkstoornis)
• Obsessieve jaloezie